Tăng kích tố sinh dục đực androgen ở chó
Ở chó, chứng tăng kích tố sinh đục đực androgen là hội chứng hiếm xảy ra, đặc trưng cuả tình trạng này là sự tăng cao của các hormone sinh dục đực ví dụ như testosterone và chúng được chuyển hóa vào huyết thanh. Các hormon này phần lớn thường thấy ở những con đực chưa triệt sản.
Androgen được sản sinh ra từ các tế bào kẽ (các tế bào nhỏ nằm trong khoảng trống giữa các mô) của tinh hoàn và chịu trách nhiệm cho sự phát triển tính dục bình thường ở chó đực. Androgen thúc đẩy các hành vi có tính chất đặc trưng ở con đực và sự phát triển thể chất ví dụ như sự sản sinh tinh trùng- sự hình thành của tinh trùng. Androgen bao gồm ba hormon là testosterone, androsteron, và dihydrotestosterone- một dẫn xuất của testosteron và là một chất chuyển hóa có hoạt tính sinh học (cần thiết cho quá trình trao đổi chất)
Dihydrotestosteron được hình thành chủ yếu từ tuyến tiền liệt, các tinh hoàn, nang lông và tuyến thượng thận. Androgen cũng được tạo ra bởi vỏ thượng thận (nằm dọc theo chu vi của tuyến thượng thận gần thận), và buồng trứng ở con cái
Chứng tăng kích tố sinh dục đục androgen có thể xảy ra do tinh hoàn, buồng trứng và vỏ thượng thận sản xuất ra quá nhiều hormone. Ảnh hưởng thứ cấp là hoạt động của enzym bị rối loạn. Chứng tăng kích tố sinh dục đực androgen có thể cũng xảy ra đồng thời với việc kiểm soát androgen tổng hợp.
Những triệu chứng của tăng kích tố sinh dục đực androgen là thay đổi hành vi, xảy ra các bất thường ở đường sinh sản và các vấn đề về da. Những rối loạn này có khuynh hướng xảy ra ở loài chó Pomeranians, Chow Chows, Poodles, Keeshond, và Samoyeds.
Triệu chứng
- Hung hãn, hiếu chiến
- Chậm phát triển, còi cọc
- Rụng lông ở cả hai bên cổ, thân, đùi gần đuôi, phần bên ngoài của tai, và đuôi.
- Lông khô, dễ gãy.
- Tăng sắc tố da
- Vảy da chết
Chó cái
- Viêm âm đạo (nhiễm trùng âm đạo)
- Chu kỳ động dục không theo quy luật (chu kỳ “nhiệt” hay còn gọi là chu kỳ kinh nguyệt ở chó cái)
- Thời kỳ đông dục kéo dài (giai đoạn giữa các kỳ động dục, dẫn đến không sinh sản- do thiếu “nhiệt”)
- Đực tính hóa (sự phát triển các đặc tính của chó đực-tình trạng này đặc biệt xảy ra ở chó cái)
- Sưng âm vật (kích thước âm vật tăng)
- Khác biệt giới tính bất thường (với việc tiếp xúc trong tử cung)
Chó đực
- Phì đại tuyến tiền liệt (kích thước tuyến tiền liệt to lên)
- Bất thường về hình thái tinh trùng (kích thước và hình dáng đầu, thân giữa và đuôi)
- Tăng sản tuyến quanh hậu môn (sự phát triển của các tế bào ở tuyến mồ hôi và tuyến bã nhờn
- Tiền dậy thì (xảy ra trước khi trưởng thành về tình dục)
- Ngừng tăng trưởng sớm (cơ thể ngừng phát triển trước khi đạt được kích thước mong muốn ở từng loài)
Nguyên nhân
- Các tác nhân bên ngoài ảnh hưởng đến androgen
- Tăng tiết androgen bên trong cơ thể
- Ở chó cái, bào thai trong tử cung tiếp xúc với androgen
- Khối u tinh hoàn (phổ biến nhất, ảnh hưởng thứ phát đến khối u tinh hoàn trong khoảng cách giữa các tinh hoàn)
Chẩn đoán
Bác sỹ thú y sẽ tiến hành kiểm tra sức khỏe tổng quát cho chú chó của bạn, bao gồm, bảng phân tích thành phần hóa học máu, xét nghiệm máu tổng quát, xét nghiệm điện giải và phân tích nước tiểu nhằm loại ra các bệnh có nguyên nhân chủ yếu từ quá trình chuyển hóa trong cơ thẻ như tăng tuyến giáp trạng, tăng tiết hormon tuyến thận, tăng tiết estrogen. Các kiểm tra chi tiết về hệ thần kinh cũng sẽ được tiến hành nếu chú chó của bạn có những hành vi bất thường. Bạn sẽ cần phải cung cấp cho bác sỹ thú y bệnh sử chi tiết của chú chó bao gồm tình trạng sức khỏe, các triệu chứng khởi phát hay bất kì vấn đề về nền tảng di truyền của nó mà bạn biết trong trường hợp có liên quan đến di truyền. Các thông tin bạn biết về tình trạng sức khỏe của cha mẹ chú chó của bạn, trong và sau quá trình mang thai trong trường hợp rối loạn hình thành trước khi sinh có thể giúp ích trong quá trình chẩn đoán và điều trị.
Hình ảnh X quang ổ bụng và siêu âm cũng sẽ giúp nhìn thấy được khoảng không bên trong ổ bụng với các khối u cục hoặc các mô thuộc tuyến sinh dục, cả hai đều có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng tăng kích tố sinh dục đực androgen.
Ngoài ra, một số các xét nghiệm/ kiểm tra khác cũng sẽ được tiến hành nhằm đưa ra chẩn đoán có tính kết luận. Xét nghiệm nhiễm sắc thể đồ (karyotype), hoặc phân tích nhiễm sắc thể có thể được sử dụng để phát hiện ra những bất thường về giới tính như lưỡng tính hoặc bất thường ở tuyến sinh dục. Mẫu huyết thanh cũng sẽ được lấy để đánh giá hormon giới tính; xét nghiệm kích thích hormon tăng trưởng (GH), xét nghiệm nồng độ testosteron trong huyết thanh, xét nghiệm kích thích hormon vỏ thượng thận ACTH nhằm đo phản ứng của tuyến thượng thận với hormon ACTH (đây là một loại hormon do tuyến yên sản xuất ra); và xét nghiệm tỉ lệ cortisol – creatinine trong nước tiểu nhằm loại trừ ra chứng tăng năng vỏ tuyến thượng thận. Các xét nghiệm có thể đưa ra kết quả giúp cho quá trình chẩn đoán và điều trị.
Điều trị
Tiến hành triệt sản và phẫu thuật cắt bỏ các tuyến sản sinh ra testosterone hoặc các khối tân sản bất thường. Đồng thời tiến hành việc kiểm soát những tổn thương của tuyến thượng thận. Hormon tăng trưởng có thể được kiểm soát, tuy nhiên việc điều trị sẽ phải phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản cụ thể gây nên tình trạng tăng androgen ở chó
Chăm sóc
Sau khi tiến hành điều trị ban đầu, tình trạng của chú chó vẫn cần tiếp tục kiểm soát, các sỹ thú y sẽ sắp xếp lịch thăm khám cho chú chó của bạn nhằm theo sát tiến độ và điều trị nếu có biến chứng xảy ra hoặc nếu có những rối loạn tiềm ẩn khác. Bác sỹ thú y có thể sẽ tiến hành lại xét nghiệm kích thích ACTH (xét nghiệm hormon vỏ thượng thận) và xét nghiệm máu nhằm xác định testosterone huyết thanh có cao không; cùng với các bài kiểm tra sức khỏe tiêu chuẩn khác nhằm bảo đảm rằng chú chó của bạn thoát khỏi những ảnh hưởng của chứng tăng kích tố sinh dục đực androgen.
