Hành vi “phun nước tiểu” và “chuyển vùng”
Mèo giao tiếp với nhau theo nhiều cách khác nhau. Một trong những cách đó là dùng khứu giác để đánh hơi. Nước tiểu và phân của mèo có mùi khá đặc biệt. Khi mèo tiểu tiện hoặc đại tiện ở những vị trí cụ thể tức là chúng đang giao tiếp với những con mèo tiếp theo đi vệ sinh ở cùng nơi đó. Hành động này được gọi là đánh dấu lãnh thổ. Thông qua mùi chất thải, mèo muốn gửi thông điệp là vùng lãnh thổ hoặc vật này đã có chủ. Một loại khác của hành vi đánh dấu lãnh thổ là “phun nước tiểu”, tức là mèo tiểu trên tường, đồ nội thất hoặc những bề mặt thẳng đứng.
Mèo bắt đầu có hành vi đánh dấu lãnh thổ khi chúng trưởng thành. Quá trình thường diễn ra vào khoảng tuổi dậy thì đối với mèo đực và thời gian động dục đầu tiên đối với mèo cái. Khi mèo đến tuổi dậy thì, chúng sẽ thường xuyên dạo chơi ở ngoài nhiều hơn. Hành vi này được gọi là “chuyển vùng”. Mèo sẽ quanh quẩn khắp nơi để tìm bạn tình, để khám phá và đánh dấu lãnh thổ của mình. Những con mèo không bị thiến sẽ đánh dấu lãnh thổ và chuyển vùng nhiều hơn so với những con mèo đã bị thiến.
Triệu chứng và phân loại
Đánh dấu
- Mèo tiểu tiện hoặc đại tiện ở một khu vực nhất định nào đó mà nó đã lựa chọn
- Chú mèo đánh dấu khu vực đã chọn trước đó không chấp nhận
- Đi tiểu hoặc đại tiện bên ngoài hộp vệ sinh
- Đi tiểu hoặc đại tiện gần cửa ra vào hoặc cửa sổ
- Có thể xảy ra trên bề mặt nằm ngang, chẳng hạn như mặt đất
- Có thể xảy ra trên bề mặt thẳng đứng, chẳng hạn như tường hoặc đồ nội thất (phun nước tiểu)
Chuyển vùng
- Đi lang thang ở những khu vực cách xa nhà
Nguyên nhân
Có thể là hành vi bình thường hoặc có thể do bệnh khác gây ra
Thay đổi nội tiết tố khiến mèo thích đánh dấu và đi lang thang
Chó học được cách đánh dấu và “chuyển vùng”
Đánh dấu
- Cần xác định lãnh thổ
- Cần giao tiếp với những con mèo khác
- Nhiễm trùng bàng quang
- Lo lắng
- Tiêu chảy hoặc táo bón
- Bệnh túi hậu môn (tuyến mùi gần hậu môn)
- Hộp vệ sinh bẩn
- Thích loại hộp vệ sinh khác
- Có mèo đi lạc đang ở gần cửa ra vào hoặc cửa sổ (khiến mèo của bạn muốn gia nhập cùng chúng)
- Có nhiều mèo trong nhà
Chuyển vùng
- Mong muốn khám phá lãnh thổ
- Cần tìm bạn tình
- Cần có nhiều thức ăn hơn
- Cần đánh dấu lãnh thổ
- Lo lắng chia ly
Chẩn đoán
Bạn cần phải cung cấp đầy đủ bệnh sử và các hành vi tiền đề trước khi mèo có hành vi đánh dấu, “chuyển vùng”. Ngoài các kiểm tra cơ thể cần thiết, bác sĩ thú y cũng sẽ tiến hành các xét nghiệm tiêu chuẩn: xét nghiệm công thức máu toàn bộ, hồ sơ sinh hóa và phân tích nước tiểu. Những xét nghiệm này sẽ giúp bác sĩ xác định liệu có bệnh lý tiềm ẩn nào không, chẳng hạn như nhiễm trùng bàng quang, có thể gây ra các triệu chứng tiểu bậy ở mèo. Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ đề cập đến các xét nghiệm chuyên sâu hơn như xét nghiệm tuyến giáp máu để đảm bảo không có gì bất thường về mức tuyến giáp và xét nghiệm phân để loại trừ ký sinh trùng đường ruột hoặc thiếu hụt dinh dưỡng.
Nếu xét nghiệm phân tích nước tiểu cho thấy con mèo của bạn bị nhiễm trùng bàng quang, bác sĩ thú y sẽ yêu cầu xét nghiệm nước tiểu và chụp X-quang bàng quang. Quá trình nuôi cấy sẽ cho thấy chính xác nguyên nhân gây ra nhiễm trùng bàng quang. Hình ảnh X-quang sẽ cho thấy rõ sỏi bàng quang hoặc các vấn đề khác nếu có. Đây cũng có thể nguyên nhân gây nhiễm trùng bàng quang.
Nếu bạn có một con mèo cái chưa bị thiến, bác sĩ thú y cũng có thể phân tích tế bào âm đạo để xác định giai đoạn động dục. Nếu tất cả các xét nghiệm cho kết quả bình thường thì có thể con mèo của bạn có vấn đề về hành vi.
Điều trị
Nếu nguyên nhân của hành vi đánh dấu lãnh thổ và “chuyển vùng” là do mèo mắc bệnh thì trước hết bác sĩ sẽ có liệu trình điều trị bệnh. Phương pháp này có thể giúp giảm một số hành vi. Nếu con mèo của bạn chưa bị thiến, bác sĩ thú y sẽ khuyên bạn nên làm điều đó trừ khi bạn có kế hoạch nhân giống mèo. Nếu con mèo của bạn đã được chẩn đoán có vấn đề về hành vi, bác sĩ thú y sẽ hướng dẫn bạn lập kế hoạch thay đổi hành vi đó (liệu pháp điều chỉnh hành vi). Kế hoạch này thường liên quan đến những thay đổi trong thói quen hàng ngày của bạn đối với con chó.
Nếu bạn phải đối mặt với rắc rối về hành vi “chuyển vùng” của mèo thì cần phải giữ nó trong nhà mọi lúc. Hãy mua cho mèo đồ chơi và cột đệm cào móng để khiến chúng luôn bận rộn khi ở trong nhà và tạo ra càng nhiều các hoạt động cho mèo càng tốt để chúng được tiêu hao năng lượng. Nếu thú cưng của bạn lang thang vì lo lắng hoặc sợ hãi sự chia ly thì bác sĩ thú y sẽ lập chương trình huấn luyện hành vi để giúp con mèo chống lại sự lo lắng. Trong một số trường hợp, có thể phải cần đến thuốc để giúp chú mèo vượt qua vấn đề này và đáp ứng quá trình huấn luyện.
Nếu con mèo của bạn có vấn đề về hành vi đánh dấu thì các động vật khác cần tránh xa nhà và sân nhà bạn. Nếu con mèo cưng của bạn đã đi tiểu hoặc đại tiện ngoài hộp vệ sinh thì phải thay đổi loại hộp đang sử dụng hoặc vị trí đặt hộp. Một số con mèo thích loại hộp có hạt mịn hơn và một số con không thể chịu đựng được loại hộp có mùi thơm. Vệ sinh hộp hằng ngày tuy rất quan trọng nhưng thường bị bỏ qua trong việc chăm sóc mèo. Mèo không thích bước lên chất thải của chính mình và một số sẽ hoàn toàn từ chối sử dụng hộp vệ sinh bẩn. Dọn nước tiểu và phân trong hộp vệ sinh hàng ngày và làm sạch toàn bộ hộp mỗi tuần một lần sẽ giúp mèo của bạn cảm thấy thoải mái khi sử dụng. Ở những khu vực mèo tiểu tiện hoặc đại tiện bậy trong nhà, bạn cần dọn sạch bằng nước tẩy rửa đặc biệt để khử mùi hoàn toàn, ngăn mèo tiếp tục tái diễn hành vi. Thậm chí sau khi vệ sinh, bạn không nên cho để mèo tiếp cận những khu vực này một lần nữa. Một lựa chọn khác là sử dụng pheromone động vật tổng hợp trong nhà để ngăn mèo đánh dấu lãnh thổ. Những phiên bản nhân tạo này có mùi mèo tự nhiên nên mèo nhà bạn sẽ nghĩ rằng lãnh thổ đã được đánh dấu và chúng sẽ không đánh dấu lại bằng nước tiểu của mình. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ thú y để biết thêm về điều này và các tùy chọn khác để ngăn chặn hành vi đánh dấu của con mèo nhà bạn.
Chăm sóc
Trong thời gian đầu trị liệu điều chỉnh hành vi cho mèo, bác sĩ thú y sẽ thường xuyên kiểm tra tiến trình nhằm kịp thời giải quyết mọi vấn đề có thể xảy ra và để đảm bảo liệu pháp được thực hiện đúng theo theo kế hoạch. Nếu con mèo của bạn đang dùng thuốc chống lo âu, bạn cần mang nó quay lại phòng khám để theo dõi công thức máu và mức độ sinh hóa hoàn chỉnh để kịp thời phát hiện nếu thuốc làm tổn thương cơ quan nội tạng của mèo.
Bởi vì đánh dấu lãnh thổ và “chuyển vùng” là hành vi bình thường của mèo nên có thể phải mất một thời gian thì chúng mới thay đổi và dừng hoàn toàn hành vi. Sự kiên nhẫn của bạn trong suốt trình đào tạo hành vi sẽ là yếu tố quyết định dẫn đến kết quả thành công. Hãy ghi nhớ tầm quan trọng của việc huấn luyện mèo phải đảm bảo sự thoải mái cho mèo khi ở trong nhà: khi đi lang thang, chú mèo của bạn có thể sẽ dính liếu đến các cuộc chiến giữa đồng loại hoặc có thể bị xe đụng hoặc bị con người làm tổn thương hoặc đánh cắp.
Một trong những lý do phổ biến nhất mà mọi người không đưa mèo vào nhà là vì chúng tiểu tiện hoặc đại tiện trong nhà. Sự căng thẳng diễn ra trong nhà do những hành vi này mang lại càng khẳng định tầm quan trọng của quá trình rèn luyện loại bỏ hành vi. Hãy kiên nhẫn với con mèo của bạn và sử dụng nhiều phương pháp củng cố hành vi tích cực khi mèo học được cách cư xử tốt hơn.
Bất cứ kế hoạch điều trị nào mà bạn và bác sĩ thú y đưa ra đều cần được tuân thủ nhất quán trong suốt quãng đời còn lại của chú mèo để tránh chúng lặp lại hành vi không phù hợp. Nếu con mèo của bạn đang được điều trị lo âu, có thể cần phải dùng thuốc trong một thời gian dài. Một số con mèo có thể được cai thuốc nhưng những con khác thì gặp nhiều khó khăn hơn.
Bất cứ kế hoạch điều trị nào mà bạn và bác sĩ thú y đưa ra đều cần được tuân thủ nhất quán trong suốt quãng đời còn lại của chú mèo nhằm tránh lặp lại hành vi không phù hợp. Nếu con mèo của bạn đang được điều trị lo âu, có thể cần phải dùng thuốc trong một thời gian dài. Một số con mèo có thể được cai thuốc nhưng những con khác thì gặp nhiều khó khăn hơn.
Phòng ngừa
Thiến mèo cái trước chu kỳ động dục đầu tiên và mèo đực trước khi đến tuổi dậy thì có thể phòng ngừa được rất nhiều hành vi đáng ngờ. Chủ nuôi nên giữ mèo trong nhà, mua thật nhiều đồ chơi cho chúng để mèo luôn có cơ hội hoạt động, dọn chất thải trong hộp vệ sinh hằng ngày và vệ sinh toàn bộ hộp mỗi tuần một lần.
